Gezondheid en leefwijze tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap komen aambeien vaker voor. Aambeien zijn uitstulpingen van bloedvaatjes bij de anus. Aambeien kunnen jeuken en pijn doen. Persen kan de klachten verergeren. Probeer daarom verstopping en harde ontlasting te voorkomen.

Drink geen alcohol als je zwanger bent of wilt worden, of als je borstvoeding geeft. Zelfs kleine hoeveelheden alcohol kunnen schadelijk zijn voor de zwangerschap en voor de groei en ontwikkeling van je kind. Mogelijke risico’s zijn schade aan de hersenen of andere organen van je kind, een te vroeg geboren kind of een kind met een te laag geboortegewicht. De kans op schade neemt toe naarmate je vaker of meer drinkt, maar geen enkele hoeveelheid is veilig. Neem contact op met ons of je huisarts als je over je alcoholgebruik wilt praten en hulp nodig hebt. Kijk voor meer informatie op www.alcoholinfo.nl.

Als je tijdens de zwangerschap een besmettelijke ziekte oploopt, kan dat gevolgen hebben voor de gezondheid van je ongeboren kind. Ben je in contact geweest met iemand die een kinderziekte heeft met vlekjes op de huid, zoals waterpokken, rodehond of de vijfde ziekte? Of ben je in contact geweest met iemand die een andere besmettelijke ziekte heeft, zoals kinkhoest? Neem dan contact op met ons. Ook het cytomegalovirus (CMV) kan schadelijk zijn voor je ongeboren kind. Dit virus komt vaak voor in speeksel en urine van kleine kinderen. Goede hygiëne is daarom belangrijk. Dit verkleint de kans dat jij een besmettelijke ziekte krijgt zoals een infectie met CMV. Denk bijvoorbeeld aan handen wassen (met zeep) na het afvegen van snottebellen en na het verwisselen van luiers. Ook is het niet verstandig om bestek en eten te delen, of de speen van je kind in je eigen mond te stoppen.

Heb je bloedverlies tijdens de zwangerschap? Neem dan contact op met ons. Bloedverlies tijdens de zwangerschap komt vaak voor, vooral in de eerste 3 maanden van de zwangerschap. Er kunnen verschillende oorzaken zijn, zoals innesteling van de vrucht in de baarmoeder of een wondje op de baarmoedermond. Soms is een miskraam de reden van bloedverlies.

Sommige vrouwen krijgen last van brandend maagzuur. Sommige voedingsmiddelen kunnen de klachten verergeren, zoals koffie, sinaasappelsap, vet eten en koolzuur. Als je last hebt van brandend maagzuur, kun je deze voedingsmiddelen vermijden. Houden de klachten aan? Overleg dan met ons of je huisarts.

Het gebruik van drugs wordt sterk afgeraden als je zwanger wilt worden, al zwanger bent of als je borstvoeding geeft. Als je softdrugs (marihuana/wiet en hasj) gebruikt, kan dat nadelige gevolgen hebben voor je baby. Dat effect wordt versterkt als je softdrugs combineert met alcohol of tabak. Harddrugs, zoals cocaïne, ecstasy (XTC) en heroïne zijn gevaarlijk voor een ongeboren kind. Paddo’s worden afgeraden omdat er te weinig bekend is over de schade die ze kunnen veroorzaken bij het ongeboren kind. Afhankelijk van het soort drugs kan je kind ontwenningsverschijnselen, een aangeboren afwijking of een ontwikkelingsstoornis krijgen. Als je harddrugs gebruikt, kan stoppen tijdens de zwangerschap ontwenningsverschijnselen bij het ongeboren kind veroorzaken. Zoek professionele hulp als je stopt. Kijk voor meer informatie over drugs op www.drugsinfo.nl.

Emoties Voor de meeste mensen is de zwangerschap een periode met grote veranderingen. Zwangerschap gaat gepaard met veel verschillende, soms wisselende emoties voor jou en je partner. Dit kunnen positieve en negatieve emoties zijn. Als de negatieve emoties overheersen, is het belangrijk dat je ze bespreek met ons.

Foliumzuur vermindert de kans dat je kind wordt geboren met een open ruggetje, een hazenlip of een open gehemelte. Waarschijnlijk slik je al foliumzuur. Als dat niet zo is en je nog maar kort zwanger bent, slik dan alsnog foliumzuur. Je slikt foliumzuur tot de tiende week van je zwangerschap (10 weken na de eerste dag van de laatste menstruatie). Slik elke dag een tablet van 0,4 of 0,5 milligram foliumzuur. Je kunt deze tabletten zonder recept bij de drogist of apotheek kopen. Zie voor meer informatie www.strakszwangerworden.nl.

Tijdens de zwangerschap voel je de spieren van de baarmoeder af en toe samentrekken. Dit noemt men ook wel ‘harde buiken’. Af en toe een harde buik kan geen kwaad. Heb je regelmatig harde buiken of worden ze steeds sterker? Neem dan contact op met ons!

Het is belangrijk om jodiumtabletten in huis te hebben als je zwanger bent. Die moet je slikken als er een kernongeval is. Daarmee bescherm je je ongeboren kind tegen schildklierkanker. Slik ze pas als je hoort van de overheid dat je dit moet doen, niet eerder. Je kunt voor €2,95 een doosje jodiumtabletten kopen bij apotheek of drogist. Meer informatie vind je op www.waaromkrijgikjodiumtabletten.nl.

Toxoplasmose is een ziekte die schadelijk kan zijn voor je ongeboren kind. Heb je al eens toxoplasmose gehad? Dan ben je tegen deze ziekte beschermd. De ziekte wordt veroorzaakt door een parasiet. Die parasiet kan voorkomen in de uitwerpselen van (vooral jonge) katten. Hierdoor kan de parasiet ook in een zandbak terecht komen. Draag handschoenen als je de kattenbak verschoont of in de tuin werkt. En was je handen als je daarmee klaar bent. Was je handen en die van de kinderen ook na het spelen in de zandbak. Je kunt beter geen rauw vlees en ongewassen groente of fruit kunt eten. Hierdoor kun je namelijk ook toxoplasmose krijgen. Meer informatie vind je op www.rivm.nl/Onderwerpen/T/Toxoplasmose.

Kinkhoest en jonge baby’s
Kinkhoest kan ernstige hoestbuien veroorzaken. Het wordt ook wel de ‘100 dagen hoest’ genoemd. Kinkhoest is gevaarlijk voor jonge baby’s. Zij kunnen longontsteking of hersenschade krijgen en er zelfs aan overlijden. Elk jaar worden er zo’n 170 baby’s met kinkhoest opgenomen in het ziekenhuis.

De eerste maanden niet beschermd
Baby’s krijgen in Nederland een inenting tegen kinkhoest wanneer ze 2 maanden oud zijn. De eerste maanden zijn ze dus nog niet beschermd. Veel baby’s die de ziekte krijgen, krijgen deze dan ook de eerste maanden na de geboorte.

Vaccinatie tijdens zwangerschap
Om baby’s toch meteen te beschermen, kunnen zwangere vrouwen zich tegen kinkhoest laten vaccineren. Dat kan vanaf de 22e week in de zwangerschap. Na de vaccinatie maakt de zwangere vrouw antistoffen aan. Deze gaan via de placenta naar de baby. Baby’s zijn dan vanaf de geboorte al beschermd tegen de ziekte.

Wanneer en waar?
Vanaf 16 december 2019 krijgen alle zwangere vrouwen in Nederland deze vaccinatie gratis aangeboden. Je moet hiervoor wel zelf een afspraak maken met het consultatiebureau. Vaccineren kan vanaf week 22 in de zwangerschap.

Tot 16 december kun je de vaccinatie zelf halen bij de huisarts of GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst. De kosten moet je dan nog wel zelf betalen.

www.rivm.nl/kinkhoest/kinkhoestvaccinatie-voor-zwangere-vrouwen

Vertel ons altijd welke medicijnen je gebruikt. Dat geldt ook voor medicijnen waarvoor je geen recept nodig hebt. Het is belangrijk dat je tijdens de zwangerschap zorgvuldig omgaat met medicijnen. Sommige stoffen hebben al vroeg in de zwangerschap invloed op de ontwikkeling van je kind. Vertel daarom aan je behandelend arts en tandarts dat je zwanger bent. Doe dat ook als je bij de apotheek bent. Bij pijnklachten kun je zonder gevaar paracetamol gebruiken. Zie de bijsluiter voor de dosis. Als je meerdere dagen paracetamol nodig hebt, overleg dan met ons of je huisarts. Gebruik andere pijnstillers alleen na overleg. Een verdoving voor een behandeling door de tandarts is geen probleem, maar vertel je tandarts wel dat je zwanger bent. Kijk voor meer informatie over het gebruik van medicijnen rondom de zwangerschap op www.lareb.nl.

Vooral in de eerste 3 tot 4 maanden van de zwangerschap kun je last hebben van (ochtend)misselijkheid en overgeven. Niet eten maakt het meestal erger. Begin daarom met een licht ontbijt. Probeer het eten daarna over kleine, lichte maaltijden te verdelen. Je merkt zelf welke voeding je het beste verdraagt.

Vooral in de eerste 3 maanden van de zwangerschap kun je moe zijn. Veel vrouwen hebben dan meer behoefte aan slaap. Dat komt door veranderingen in je hormonen. Het komt zelden voor dat bloedarmoede de oorzaak is van moeheid.

Tijdens de zwangerschap kunnen door de zon of zonnebank bruine vlekken in je gezicht ontstaan (‘zwangerschapsmasker’). Bescherm je huid tegen de zon om deze vlekken te voorkomen. Gebruik zonnebrandproducten, blijf in de schaduw of draag een hoed. Na de zwangerschap verdwijnen deze pigmentvlekken meestal vanzelf.

Als je zwanger bent, moet je vaker plassen dan normaal. Doordat de baarmoeder steeds groter wordt, komt er meer druk op je blaas. Daardoor heb je sneller het gevoel dat je moet plassen. Voel je heel vaak aandrang om te plassen? Dat kan door een blaasontsteking komen. Meestal heb je dan ook een branderig gevoel bij het plassen. Breng in dat geval een potje urine voor controle naar de huisarts. Als blijkt dat je een ontsteking hebt, krijg je medicijnen.

Roken tijdens de zwangerschap is schadelijk voor de moeder en de baby. Stop daarom met roken. Dat advies geldt ook voor je partner. Meeroken is ook schadelijk. Roken geeft meer kans op een miskraam, buitenbaarmoederlijke zwangerschap en loslating van de placenta. Bij de baby is er kans op afwijkingen, een te laag geboortegewicht of te vroeg geboren worden. Baby’s die een laag geboortegewicht hebben of te vroeg geboren worden, hebben een grotere kans op (ernstige) problemen tijdens en na de geboorte. Een te laag geboortegewicht vergroot ook de kans op ziekten op latere leeftijd, zoals hart- en vaatziekten, suikerziekte en ernstig overgewicht. Bij het stoppen met roken kun je hulp vragen bij ons of je huisarts. Na de geboorte geeft roken in de buurt van het kind meer kans op wiegendood. Opgroeien in een omgeving waarin gerookt wordt, geeft meer kans op bijvoorbeeld astma of andere longziekten. Kijk voor meer informatie op www.rokeninfo.nl of op www.rijksoverheid.nl (zoektermen ‘zwanger roken’).

Tijdens je zwangerschap kun je rugklachten of pijn in het bekken krijgen. Een goede houding kan de klachten verminderen. Heb je er last van? Vertel dit dan aan ons. Bewegen is goed. Enkele tips: • Buig je knieën als je bukt of tilt. • Geef je onderrug voldoende steun bij het zitten. • Heb je moeite met opstaan uit bed? Draai dan eerst op je zij. Druk daarna je bovenlichaam zijwaarts omhoog.

In het dagelijkse leven kom je voortdurend in aanraking met natuurlijke én door de mens gemaakte chemische stoffen. Deze stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. De hoeveelheid die we binnen krijgen van een schadelijke stof bepaalt of er ook echt schade aan de gezondheid ontstaat. In sommige producten zitten stoffen die schadelijk kunnen zijn als we er veel van binnen krijgen. Denk aan schoonmaakproducten (bijvoorbeeld bleekmiddel met hypochloriet), verf, lijm en kit met oplosmiddelen zoals terpentine of aceton en middelen tegen ongedierte. Je ongeboren kind is extra kwetsbaar voor schadelijke stoffen. Probeer contact met dit soort producten daarom zo veel mogelijk te beperken. Ook via de lucht in huis kun je schadelijke stoffen inademen. Daarom is het belangrijk om je woonruimte regelmatig te luchten. Informatie over hormoon verstorende stoffen kun je vinden op: www.rivm.nl/hormoonverstorende-stoffen.

De beleving van intimiteit en seksualiteit tijdens de zwangerschap wisselt per persoon en per zwangerschap. Bij een zwangerschap zijn er geen geboden of verboden ten aanzien van seks. Geslachtsgemeenschap kan geen miskraam of beschadiging van het kind veroorzaken. Vragen over seksualiteit kun je met ons bespreken. En als er problemen zijn dan kan daarmee rekening worden gehouden, bijvoorbeeld bij lichamelijk onderzoek of bij de bevalling. Dat geldt ook als je in het verleden vervelende seksuele ervaringen hebt gehad of als je moeite hebt met een inwendig onderzoek.

Sommige vrouwen krijgen tijdens de zwangerschap spataderen aan de benen. Soms komen ze ook in de schaamlippen voor. Zorg dat je regelmatig beweegt en probeer lang staan en lang zitten te voorkomen. Ga je zitten of liggen? Gebruik dan een krukje of een kussen om je benen hoog te houden. Ook het dragen van aangemeten, elastische steunkousen helpt de klachten van spataderen te verminderen. Na de bevalling worden spataderen snel kleiner.

Tijdens de zwangerschap kun je blijven sporten zoals je gewend bent. Probeer minder te sporten of stop ermee als het sporten klachten geeft of als het je meer vermoeit dan normaal. Probeer je ook liever niet meer in te spannen dan vóór de zwangerschap. Zorg ervoor dat je tijdens het sporten voldoende vocht binnenkrijgt. Zwemmen, fietsen, wandelen en fitness zijn sporten die je heel goed tot het einde van de zwangerschap kunt beoefenen. Minder verstandig zijn sporten waarbij je het risico loopt om iets tegen je buik aan te krijgen, of sporten waarbij je gemakkelijk met andere mensen botst of kunt vallen. Dat geldt bijvoorbeeld voor hockey, volleybal, skiën en voetbal. Duiken met perslucht wordt afgeraden tijdens de zwangerschap.

Van de straling van beeldschermen en magnetrons is geen schadelijke invloed aangetoond. Moet je een medisch onderzoek ondergaan? Meld dan altijd dat je zwanger bent. Vaak is het mogelijk het onderzoek uit te stellen tot na de bevalling.

Vaccinatie tijdens de zwangerschap. Kinkhoest is een erg besmettelijke ziekte en vooral gevaarlijk voor pasgeboren baby’s. Ze kunnen longontsteking krijgen, hersenschade oplopen of zelfs overlijden. Baby’s worden op het consultatiebureau tegen kinkhoest ingeënt. Dit gebeurt wanneer ze ongeveer 6-9 weken oud zijn. De eerste 6-9 weken zijn baby’s dus nog niet beschermd tegen deze ziekte. Daarom krijgen zwangere vrouwen het advies om zichzelf tijdens de zwangerschap te laten inenten tegen kinkhoest. Dan is de baby direct vanaf de geboorte beschermd. De antistoffen die de moeder aanmaakt gaan via de navelstreng naar het kindje. Je kindje kan dan later starten met het Rijksvaccinatieprogramma en hoeft zelf een prik minder. Kijk voor meer informatie op de website van het RIVM.

Vaginale afscheiding neemt vaak toe tijdens de zwangerschap. Dat is normaal. Neem contact op met je huisarts als de afscheiding een abnormale geur of kleur heeft, of als je ook jeuk, pijn of een branderig gevoel hebt. Het kan dan zijn dat je een infectie hebt. Zo nodig krijg je daarvoor medicijnen.

Wil je met vakantie? Bespreek dat met ons. Als je naar een ver land wilt reizen, neem dan 6 tot 8 weken voor vertrek contact op met je huisarts of de GGD voor een reizigersadvies en eventuele vaccinaties. Zeg daarbij duidelijk dat je zwanger bent. Tegen vliegreizen tijdens de zwangerschap bestaat uit medisch oogpunt geen bezwaar voor moeder en kind. Vliegmaatschappijen vervoeren meestal geen vrouwen die langer dan 32 tot 34 weken zwanger zijn, omdat ze geen bevallingen in de lucht willen riskeren. Kijk voor meer informatie over dit onderwerp op www.lcr.nl

Verstopping door harde ontlasting Tijdens de zwangerschap werken je darmen wat trager. Daardoor kan het zijn dat je minder vaak ontlasting hebt en je ontlasting harder is. Vezelrijke voeding kan helpen, zoals rauwkost, fruit en volkorenproducten. Eventueel kun je zemelen toevoegen. Zorg dat je daarbij ongeveer 2 liter per dag drinkt. Ook lichaamsbeweging is belangrijk voor de stoelgang.

Je lichaam kan zelf vitamine D aanmaken maar daarvoor is wel daglicht nodig. Daarom wordt aangeraden om elke dag buiten te komen als het licht is. De Gezondheidsraad adviseert alle zwangeren ‘voor de zekerheid’ 10 microgram vitamine D per dag te gebruiken. Je kunt zelf de afweging maken of je hiervoor kiest. Slik niet meer dan 10 microgram per dag, behalve als je arts dat zegt.

Vitaminepillen zijn niet nodig als je gezond en gevarieerd eet. Wil je toch vitaminepillen gebruiken? Kies dan een van de multivitaminepillen die speciaal voor zwangeren zijn. Deze pillen bevatten een aangepaste hoeveelheid vitamine A. Te veel vitamine A kan schadelijk zijn voor de gezondheid van je kind. Let er ook op of hier al vitamine D in zit. Zo ja, slik dan geen extra vitamine D. Wij raden ook alle zwangeren aan om per dag 1000 mg Calcium binnen te krijgen. Meestal lukt dit niet met alleen voeding en dan kan je hiervoor een apart supplement kopen. Calcium kan een gunstig effect hebben op het behouden van een normale bloeddruk in de zwangerschap.

Tijdens de zwangerschap houdt je lichaam meer vocht vast. Soms krijg je daardoor dikke voeten en enkels. Bij warmte en weinig beweging kan dit verergeren. Zorg dat je voldoende beweging hebt en leg je benen wat hoger als je zit of ligt.

Werkomstandigheden kunnen risico’s voor de zwangerschap met zich meebrengen. Bijvoorbeeld werk waarin je wordt blootgesteld aan: trillingen (vrachtauto’s, land-bouwmachines), ioniserende straling (straling van radioactieve stoffen), chemische stoffen of infectierisico’s. Gezondheidsklachten kunnen ook ontstaan door fysiek zwaar werk, zoals veelvuldig tillen, trekken, duwen of dragen. Heb je met zulke werkomstandigheden te maken? Pas je werk dan aan in overleg met je werkgever. Er zijn verschillende regelingen voor werknemers die zwanger of pas bevallen zijn.Je kunt ook overleggen met de bedrijfsarts (arbodienst) of inlichtingen vragen bij de Inspectie SZW (www.inspectieszw.nl). Je werkgever kan je een (vrijwillig) preventief consult aanbieden bij de bedrijfsarts. De bedrijfsarts brengt jouw risico’s tijdens het werk in kaart en adviseert de werkgever daarover. Uiteraard kun je ook overleggen met ons. Werk je in nacht- of ploegendienst? Dan kun je aan je werkgever vragen om je werk- en rusttijden tijdens de zwangerschap aan te passen. Een zwangere heeft recht op extra pauzes en is in principe niet verplicht om ’s nachts te werken of om over te werken. Deze regels gelden ook voor de eerste 6 maanden na de bevalling. Als het niet mogelijk is om je werk gezond en veilig uit te voeren, dan is je werkgever verplicht om je tijdelijk ander werk aan te bieden. Zie voor meer informatie: www.zwangerwijzer.nl en www.rivm.nl/zwangerschap/werk (risico’s op het werk). Informatie over de rechten van de zwangere en haar partner is te vinden op www.fnv.nl (zoekterm ‘zwanger’).

Het is belangrijk dat je uitgerust begint aan de bevalling. Iedere vrouw heeft recht op 16 weken zwangerschapsverlof. Je zwangerschapsverlof kan ingaan vanaf 34 weken zwangerschap en moet uiterlijk ingaan bij 36 weken. Je hebt altijd recht op 10 weken verlof na de bevalling. Beval je eerder dan uitgerekend, dan blijft de duur van het verlof op 16 weken staan. Beval je later, dan duurt het verlof automatisch langer. Naast een regeling voor zwangerschapsverlof bestaat er een regeling voor ouderschapsverlof. Meer informatie hierover en over partnerverlof is te vinden op www.rijksoverheid.nl (zoek op ‘bevallingsverlof’). Om je zwangerschapsverlof te regelen, heb je een zwangerschapsverklaring nodig. Je krijgt deze van ons mee nadat je uitgerekende datum is vastgesteld.